اضطراب:
منظور از اضطراب هیجان ناخوشایندی است که با اصطلاحاتی مانند نگرانی ،دلشوره و ترس و ... بیان می شود و همه ما انسانها درجاتی از آن را گاه گاه تجربه می کنیم. اکثر ما در روبه رو شدن با موقعیتهای تهدید آمیز یا فشارزا احساس اضطراب و تنش می کنیم که این نوع احساسات واکنش های بهنجاری در برابر فشار روانی هستند و اضطراب زمانی نابهنجار محسوب می شود که روال عادی و طبیعی زندگی را مختل نماید.
تعارض ها،ناکامیها،خطر آسیب بدنی و به خطر افتادن عزت نفس و وارد آمدن فشار برای انجام کارهایی بیشتر از توانائیهای آدمی در وی اضطراب ایجاد می کند . برای مثال اگر سطح امتحان بیشتر از میزان آمادگی دانش آموز باشد در او اضطراب ایجاد می کند و عملکرد او را تحت تأثیر قرار می دهد . اگر چه آموزگاران کمتر به اضطراب امتحان می اندیشند ولی دانش آموزان می دانند که امتحان آنها را مضطرب می کند.و در نهایت مشکلاتی را برایشان به وجود می آورد ؛ بعضی از دانش آموزان در طول امتحانهای سرنوشت ساز (امتحان سوم یا ترم آخر) دچار ترس شدید می شوند، ضربان قلبشان تند می زند ، دستهایشان می لرزد،عرق می کنند و احساس می کنند که ذهنشان خالی شده است وقتی سئوالی را می خوانند احساس می کنند که گیچ شده اند و منظور سؤال را متوجه نمی شوند و فکر می کنند هر چه خوانده اند فراموش کرده اند در نهایت یا سؤال را بدون پاسخ رها می کنند و یا پاسخ بی ربط و نادرستی را می نویسند. در اینجا آنها به اهمیت امتحان و عدم موفقیت خود فکر می کنند و همه این عوامل اضطراب آنها را بالا می برد و عملکردشان را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد. در اینجا این سؤال به ذهن می رسد که آیا اضطراب همیشه اثرات نا مطلوبی بر یادگیری و یادآوری آطلاعات دارد؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که اضطراب همیشه مخرب و ویرانگر نیست. بلکه اگر میزان آن زیاد و شدید باشد عملکرد فرد را دچار اختلال می کند،پس می توان گفت:اگر اضطراب متوسط باشد مطلوب خواهد بود چون که فرد را بر می انگیزد تا تلاش بیشتری نماید.
1-نداشتن آمادگی کافی برای امتحان2-وجود رقابت درسی زیاد بین دانش آموزان3- سختگیری بیش از حد خانواده در مورد نمرات امتحانی 4- ترساندن کودک یا نوجوان از امتحان بوسیله اعضای خانواده یا اولیاء مدرسه 5- وجود برخی مشکلات روانی مثل وسواس و... 6- ترس از عدم موفقیت در امتحان و ادامه تحصیل
برای کاهش اضطراب منفی ناشی از اضطراب امتحان بر عملکرد دانش آموزان توجه به نکات زیر ضروری است:
1- معلمین و مسئولین باید مراقب حالات دانش آموزان باشند و تلاش کنند تا جلسه امتحان را از حالت اضطراب زا بودن خارج کنند و به دانش آموزان کمک کنند تا به آرامش خاطر به سؤالات پاسخ مناسب بدهند. 2- به تفاوتهای فردی دانش آموزان توجه لازم نشان دهند و اگر تعیین وقت برای امتحان ضروری نیست از آن چشم پوشی کنند و اگر هر ضرورت داشته باشند باید رعایت حال دانش آموزان کند دست را نیز بنمایند.3- والدین از وحشتناک جلوه دادن امتحان جداً خودداری کنند و به نمره دانش آموزان اهمیت کمتری بدهند. 4- دانش آموزان با آمادگی بیشتری در جلسه امتحان حاضر شوند و کمتر به اهمیت امتحان فکر کنند و امتحان را صحنه مبارزه و جنگ تلقی نکنند در نظر بگیرند که امتحان وسیله و موقعیت مطلوب و مناسب برای سنجش آموخته های قلبی آنان است.
برای کاهش اضطراب امتحان رعایت نکات زیر در روز امتحان به دانش آموزان توصیه می شود.
1) حداقل سه ساعت قبل از امتحان به هیچ عنوان چیزی مطالعه نکنند.
2) بجای مطالعه اندوخته های ذهنی خود را مرور کنند.
3) در مرور ذهنی شتاب نکنند.
4) در مرور کردن به هیچ عنوان به کتاب یا جزوه مراجعه نکنند.
5) مطالعه نمونه سؤالات و دقت در پاسخ آنها به کمک اندوخته ای ذهنی و بدون مراجعه به کتاب و جزوه مفید و مؤثر است.
6) برای پاسخ دادن به سؤالی که پاسخ آن را نمی دانند متحمل فشار عصبی نشوند ، ممکن است یک سؤال را در ابتدا نتوانند پاسخ دهند. ولی با اندگی تأمل و مطالعه بقیه سؤلات به جواب آن یک سؤال هم خواهند رسید.
7) اگر در مرور ذهنی با مطلبی مهم روبرو شدند به کتاب مراجعه کرده و فقط به دنبال همان مطلب گنگ و نامفهوم باشند و پس از یافتن آن کتاب را ببندید.
8) تلقین آرامش و عدم اضطراب در صد موفقیت را بالا می برد.
9) فهمیدن سؤالات امتحانی سی درصد موفقیت امتحان را تضمین می کند،چون برخی از دانش آموزان به علت عجله کردن و نفهمیدن سؤال گاهی با آنکه جواب آنرا می دانند ولی پاسخ اشتباه می دهند و از نمره ای که حق آنهاست محروم می شوند.
10)برای قبل و بعد از امتحان هیچ کاری را برنامه ریزی نکنید، چون این برنامه ها تمرکز شما را در این امتحان از بین می برد.
11) در موقع امتحان علاوه بر جهات روحی از نظر جسمی نیز باید خود را تقویت کنند و این استفاده از مواد غذائی مقوی و کم حجم امکان عمل با پذیر است.
12) اگر قبل از امتحان از غذائی سنگین استفاده کرده اند خوب است به وسیله پیاده روی و ورزش سبک به هضم آن کمک کنند.
13) از نظر لباس ، سردی یا گرمی هوا را در نظر بگیرند.
14) پانزده دقیقه قبل از امتحان در فضای برگزاری امتحان حضور به هم رسانند.
15) آشنایی با ممتحنین و افراد حاضر در جلسه خوب است،زیرا آشنایی به حالات جسمی و روحی و طرز برخورد یا راه رفتن آنها کمتر موجب حواس پرتی خواهد شد.
16) آشنایی با فضای جلسه و وضعیت درها و پنجره ها ،نور و گرما یا سردی هوا نیز برای امتحان لازم است.
لازم است تا صدای خاصی از در و پنجره ها که سبب از بین رفتن آرامش می شود شنیده نشود.